Znęcanie się nad drugim człowiekiem jest przestępstwem surowo zabronionym przez polskie prawo i zagrożonym wysoką sankcją. Dzieje się tak, gdyż niesie ono za sobą bardzo dotkliwe skutki dla ofiary i to nie tylko w sferze fizycznej, ale także psychicznej. Z tych właśnie względów polityka karna państwa zakłada konsekwentną walkę z tym bardzo negatywnym zjawiskiem.
Na czym polega znęcanie się nad człowiekiem?
Przestępstwo znęcania się nad człowiekiem uregulowane jest w art. 207 Kodeksu karnego.
Polega ono na zadawaniu ofierze bólu fizycznego lub dotkliwych cierpień psychicznych i moralnych, rozciągniętych w czasie. Jego sprawca działa w celu udręczenia ofiary, poniżenia jej lub podporządkowania własnej woli. Zachowanie to może się wyrażać w działaniu i przybrać postać na przykład bicia, popychania, szykanowania, lżenia, grożenia popełnieniem przestępstwa. Ten występek może polegać na zaniechaniu w podejmowaniu określonych czynności celem udręczenia ofiary, na przykład: dręczenie głodem, nieopalanie zimnego mieszkania. Jak również włączanie zachowań, które powodują pewien dyskomfort u ofiary: utrudnianie zasypiania (zapalenie, gaszenie światła, złośliwe puszczanie muzyki, głośne zachowanie), zabieranie przedmiotów, wydzielanie pieniędzy, uporczywe sprawdzanie telefonu. Pojęcie „znęcanie się” zawiera w sobie istnienie przewagi sprawcy nad osobą pokrzywdzoną, której nie może się ona przeciwstawić lub może to uczynić w niewielkim stopniu.
W orzecznictwie podkreśla się także, że istoty znęcania się nie wyczerpuje samo naruszanie nietykalności lub znieważanie osoby pokrzywdzonej. Musi to być bowiem zachowanie, które nie tylko w odczuciu pokrzywdzonego, ale również przy uwzględnieniu obiektywnych kryteriów polega na zadawaniu bólu lub cierpień moralnych, podjętych w celu udręczenia ofiary.
Za znęcanie się zatem nie można uznać zachowania sprawcy, które nie powodują u ofiary cierpienia fizycznego czy psychicznego. Należy zauważyć, że o wypełnieniu znamion przestępstwa stypizowanego art. 207 k.k., można stanowić jedynie w sytuacji jednostronnego stosowania zachowań przemocowych jednej strony wobec drugiej. Wyłączona jest okoliczność wzajemnego znęcania się np. partnerów.
Jakie są znamiona przestępstwa znęcania się?
Czyn polegający na znęcaniu się nad człowiekiem jest przestępstwem umyślnym i może być dokonany tylko z zamiarem bezpośrednim. Oznacza to, że sprawca musi mieć świadomość i wolę realizacji jego ustawowych znamion, czyli po prosu chcieć popełnić przestępstwo tego rodzaju. Sprawca musi chcieć – poprzez swoje zachowanie – wywołać u ofiary określony skutek – zastraszenia, bezsilności, niepewności.
Znęcanie oznacza zazwyczaj powtarzające się, cykliczne zachowania sprawcy wymierzone w ofiarę, które naruszają jej określoną strefę komfortu np. zdrowie, nietykalność cielesną, godność osobistej. Jest to więc tzw. przestępstwo trwałe, skutkowe cechujące się wielokrotnością aktów sprawczych.
Tylko wyjątkowo za znęcanie się można uznać postępowanie, które jest ograniczone do jednego zdarzenia, zwartego czasowo i miejscowo, pod warunkiem, że odznacza się nadzwyczajną intensywnością w zadawaniu dolegliwości fizycznych lub psychicznych ofierze i podjęte w celu jej poniżenia, a nie dokonane odruchowo, jako retorsja.
Kto może być ofiarą znęcania się?
Obowiązujące przepisy prawa karnego wyraźnie wskazują, kto może zostać ofiarą przestępstwa znęcania się.
Zgodnie z nimi sprawca może dopuścić się tego czynu wobec:
- osoby najbliższej bądź nad innej osoby pozostającej w stałym lub przemijającym stosunku zależności od niego,
- osoby nieporadnej ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny.
Podkreślić trzeba, że do kręgu osób najbliższych wobec sprawcy należą:
- małżonek,
- wstępni, a więc rodzice, dziadkowie, etc.,
- zstępni, czyli dzieci, wnuki, etc.,
- rodzeństwo,
- powinowaty w tej samej linii lub stopniu,
- osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek,
- osoba pozostająca we wspólnym pożyciu, czyli konkubent.
Z kolei stosunek zależności od sprawcy występuje wówczas gdy pokrzywdzony nie jest zdolny z własnej woli przeciwstawić się znęcaniu i znosi je z obawy przed pogorszeniem swoich dotychczasowych warunków życiowych, na przykład utratą pracy, środków utrzymania, mieszkania, rozłąką lub zerwaniem współżycia ze sprawcą. Jest to więc taki stan, w którym sytuacja jednej osoby (materialna, zdrowotna lub choćby tylko psychiczna) jest bezpośrednio uzależniona od sprawcy.
Stosunek tego rodzaju może istnieć z mocy prawa, na przykład w razie ustanowienia opieki lub umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej, albo też na podstawie umowy, na przykład między pracodawcą a pracownikiem, najemcą lokalu a wynajmującym, etc. Może on także wynikać z sytuacji faktycznej, stwarzającej dla sprawcy sposobność znęcania się przy wykorzystaniu nad ofiarą przewagi, jaką mu daje łącząca ich więź materialna, osobista lub uczuciowa.
Jeśli chodzi o osobę nieporadną to jest nią człowiek, który ze względu na wiek, chorobę lub z innych przyczyn nie może samodzielnie podejmować decyzji, rozstrzygać o swoim losie i zmieniać swojego położenia. Stan tego rodzaju może być przemijający lub trwały. Oznacza to, że ofiarą znęcania może być osoba jedynie chwilowo nieporadna, na przykład. z powodu odurzenia alkoholem czy środkami psychotropowymi.
Powinieneś także wiedzieć, że ewentualne, stosowane przez ofiarę środki obronne nie mają znaczenia dla bytu przestępstwa znęcania się. Zachodzi ono bez względu na to, czy pokrzywdzony próbuje się bronić, czy też pozostaje bierny. Zaznaczyć jednak trzeba, że w każdym przypadku wszelkie działania obronne ze strony ofiary są w pełni usprawiedliwione, jako podejmowane w reakcji na bezpośredni i bezprawny zamach na jej dobro.
Jakie kary grożą za znęcanie się nad człowiekiem?
Znęcanie się nad osobą najbliższej bądź nad inną, pozostającą w stosunku zależności podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
Jeśli sprawca dopuszcza się takiego czynu wobec osoby nieporadnej, wówczas zagrożenie karą pozbawienia wolności wzrasta i wynosi od 6 miesięcy do lat 8.
Ustawodawca wprowadził także kwalifikowane formy tego czynu zabronionego, które powodują zaostrzenie odpowiedzialności karnej sprawcy.
Jeżeli bowiem znęcanie się połączone jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, wówczas osoba, która się tego dopuściła sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do 10 lat.
Z kolei, jeśli następstwem tego przestępstwa jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, winny podlega karze pozbawienia wolności od 2 do 12 lat.
W jaki sposób jest ścigane przestępstwo znęcania się nad człowiekiem?
Musisz wiedzieć, że przestępstwo znęcania się jest ścigane z urzędu. Oznacza to, że wszczęcie postępowania karnego w takiej sprawie nie wymaga złożenia jakiejkolwiek skargi, a organy ścigania działają z własnej inicjatywy, jeśli tylko podejmą informację o popełnieniu takiego czynu zabronionego.
Jeśli znalazłeś się w podobnej sytuacji skorzystaj z porady prawnej. Doświadczony adwokat pomoże Ci wybrać rodzaj postępowania, będzie reprezentować Cię w sądzie oraz pomoże wywalczyć należną karę dla sprawcy czynu.
